Παρασκευή 24 Ιανουαρίου 2014

Συζητώντας για την αγάπη. Μια αφορμή από τον Josè Saramago


Ο «Φωταγωγός» αποτελεί ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα  του βραβευμένου με Νόμπελ πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου, που παρέμενε αδημοσίευτο για 60 περίπου χρόνια.
Στο τελευταίο του κεφάλαιο ο τσαγκάρης Σιλβέστρε έχει μια συνομιλία με το νεαρό Άμπελ περί αγάπης. Ας την παρακολουθήσουμε, επιλέγοντας κάποια αποσπάσματα και μετά, αν θέλετε, ας πάρουμε και εμείς θέση.

«Ο Σιλβέστρε έσπρωξε την καρέκλα δίπλα στο κρεβάτι και κάθισε. Έβγαλε απ’ την τσέπη του γιλέκου τον καπνό και τα χαρτάκια κι έστριψε τσιγάρο. Κοίταξε τον Άμπελ μέσα απ’ το σύννεφο καπνού που σηκώθηκε και ψιθύρισε σαν να έπαιζε:
-Το κακό μ’ εσάς, Άμπελ, είναι ότι δεν αγαπάτε.(...) Δεν σας έτυχε ποτέ, περνώντας απ’ το δρόμο, να νιώσετε μια ξαφνική επιθυμία ν’ αγκαλιάσετε τους ανθρώπους που σας περιβάλλουν;
(...)
- Συγγνώμη αν σας πληγώνω, αλλά όλα αυτά είναι ουτοπία. Η ζωή είναι πάλη θηρίων, κάθε στιγμή, παντού. Είναι «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» και τίποτε άλλο. Η αγάπη είναι το κήρυγμα των αδυνάτων, το μίσος είναι το όχημα των δυνατών. Μίσος για τους αντιπάλους, για τους συναγωνιστές, για τους υποψήφιους για το ίδιο κομμάτι ψωμί ή γη, ή για την ίδια πετρελαιοπηγή. Η αγάπη είναι μόνο για κοροϊδία, ή για να δίνει την ευκαιρία στους δυνατούς να ευχαριστιούνται τις αδυναμίες των αδυνάτων. Η ύπαρξη των αδυνάτων έχει το πλεονέκτημα να γίνεται αναψυχή, χρησιμεύει ως βαλβίδα ασφαλείας.



Ο Σιλβέστρε δε φάνηκε να εκτιμά τη σύγκριση. Έμεινε να κοιτάζει σοβαρός τον Άμπελ.(...)
-Σκέφτηκα πως, αφού δεν μπορώ να σας συμβουλέψω, μπορώ τουλάχιστον να σας πω πως η ζωή χωρίς αγάπη, η ζωή έτσι όπως την περιγράψατε πριν από λίγο, δεν είναι ζωή, είναι βόθρος, είναι οχετός!
Ο Άμπελ σηκώθηκε παρορμητικά:
-Έτσι ακριβώς είναι, μάλιστα! Και τι πρέπει να κάνουμε;
-Να την αλλάξουμε! απάντησε ο Σιλβέστρε, καθώς κι εκείνος σηκωνόταν.
-Πώς; Αγαπώντας τον πλησίον;
Το χαμόγελο του Άμπελ  έσβησε μπροστά στη σοβαρή έκφραση του Σιλβέστρε.
-Ναι, αλλά με μια αγάπη διαυγή και ενεργητική, μια αγάπη που να νικάει το μίσος.(...) Αν οι άνθρωποι μισούνται, τίποτα δεν μπορεί να γίνει. Θα είμαστε όλοι θύματα του μίσους. Θα σκοτώνουμε όλοι σε πολέμους που δεν επιθυμούμε και για τους οποίους δεν έχουμε ευθύνη. Θα βάλουν μπροστά στα μάτια μας μια σημαία, θα μας γεμίσουν τ’ αυτιά με λόγια. Και γιατί τελικά; Για να γεννήσουν το σπόρο ενός καινούργιου πολέμου, για να γεννήσουν νέα μίση, για να γεννήσουν νέες σημαίες και νέες λέξεις. Γι’ αυτό ζούμε; Για να κάνουμε παιδιά και να τα ρίχνουμε στη φωτιά;Για να χτίζουμε πόλεις και να τις γκρεμίζουμε; Για να επιθυμούμε την ειρήνη και να έχουμε πόλεμο;(...) Άμπελ! Ό,τι δεν χτίζεται πάνω στην αγάπη γεννά το μίσος!
-Κι η αγάπη θα τα λύσει όλα; ρώτησε ο Άμπελ, χαμογελώντας με θλίψη, όπου υπήρχε κι ένα ίχνος ειρωνείας.
-Δεν ξέρω. Είναι το μόνο πράγμα που δεν έχουμε δοκιμάσει...
-Και θα προλάβουμε;
-Ίσως. Αν όσοι υποφέρουν πειστούν πως αυτή είναι η αλήθεια, ίσως να προλάβουμε...
(...)
-Έχετε δίκιο, φίλε μου. Αλλά ίσως χρειάζεται να γίνει έτσι για πολύ καιρό. Η μέρα που θα μπορούμε να χτίσουμε πάνω στην αγάπη αργεί ακόμα.»
( σελ. 284-294)
" πάντα φτάνουμε εκεί που μας περιμένουν"
 - ένα γκράφιτι για τον αγαπημένο των πορτογάλων συγγραφέα
Λοιπόν, τι λέτε; Ρεαλιστής, ίσως, ο Άμπελ, και ονειροπόλος ο Σιλβέστρε; Μπορεί να ελπίσει κανείς στην αγάπη; Και πώς χτίζεται; Υπάρχει έδαφος πρόσφορο για την καρποφορία της;

12 σχόλια:

  1. Ρεαλιστές κι οι δυο θα έλεγα εγώ, ο καθείς με τον τρόπο του! Ο Άμπελ ρεαλιστής σκληρός και απαισιόδοξος ενώ ο Σιλβέστρε ρεαλιστής και αισιόδοξος αφού βλέπει τα κακά αλλά θεωρεί πως υπάρχει τρόπος να αλλάξει κάτι.
    Η άποψη του δευτέρου είναι πιο δυνατή αφού βλέπουμε ότι στο τέλος κλονίζει τη γνώμη του συνομιλητή του. Ίσως τελικά ο Άμπελ να πιστεύει βαθιά μέσα του ό,τι και ο Σιλ. αλλά να πληγώθηκε κ να προσπάθησε να το αποσιωπήσει.

    Αλλιώς πώς τον πείθει τόσο εύκολα ο Σιλ κάνοντας μια ωραία χρήση της "μαιευτικής" μεθόδου, του βγάζει αυτό που πραγματικά πιστεύει και ο ίδιος (ο Άμπελ) αλλά δεν το παραδέχεται;

    Τέλος, μπορεί να αργεί η μέρα αλλά θα το καταφέρουμε ωρέ! :D

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μπορούμε να πιστέψουμε οντως, αλλά προλαβαίνουμε? Ρεαλιστής ο Άμπελ, επίσης ρεαλιστής και ο Σιλβέστρε. Η βασική διαφόρα τους όμως ειναι ότι ο Αμπελ εχει χάσει την ελπίδα του..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Τι εννοείς, Πάρι, αν προλαβαίνουμε; Και, για πες μας... Πώς εμείς μπορούμε να μη χάσουμε την ελπίδα μας, όπως ο Άμπελ;( γιατί δε νομίζω να το θέλουμε να μας συμβεί, ε;)

      Διαγραφή
    2. Ελαχιστοι πια πιστεύουν στο οτι ο κόσμος μπορει να αλλάξει γενικότερα, ποσο μαλλον μέσω της αγάπης. Θα προλάβουμε να τους μεταπείσουμε?? Επίσης, πιστεύω πως η ελπίδα χάνεται ευκολα αν δεν πίστεψουμε σε κάτι πραγματικα , οπότε η μόνη λύση ειναι να πιστέψουμε στην αγάπη με ό,τι έχουμε.

      Διαγραφή
    3. Δηλαδή, Πάρι, οι περισσότεροι είμαστε σαν τον Άμπελ την ώρα που θέλουμε να είμαστε σαν τον Σιλβέστρε..Μια χαρά τα λες, μου φαίνεται!

      Διαγραφή
  3. Εκείνο που ξεχωρίζω, Αλς, από το σχόλιό σου, είναι η τελευταία του σειρά. Εκεί που χωρίς να απορρίπτεις και τόσο τη δυσάρεστη εκτίμηση που κάνει ο Σιλβέστρε ( " Η μέρα που θα μπορούμε να χτίσουμε πάνω στην αγάπη αργεί ακόμα.»), πατάς πόδι και δηλώνεις αποφασισμένη πως θα το καταφέρουμε!

    Πάνω τους:-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Συμφωνώ απόλυτα με ό,τι έχετε πει όλοι σας. Μπορεί οι περισσότεροι να μην πιστεύουν ή ίσως να μην έχουν σκεφτεί, πως η αγάπη μπορεί να ανακαινίσει τον κόσμο και να δημιουργήσει κάτι καλύτερο, όμως εγώ είμαι της άποψης ό,τι αυτό είναι παραπάνω από δυνατό. Το μόνο που χρειάζεται είναι λίγη προσπάθεια από μέρους μας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ναι, Βασιλική, μπορεί να είναι έτσι, να μπορεί η αγάπη να δημιουργήσει κάτι καλύτερο, όπως λες. Άλλωστε αποτελεί τεράστια κινητήρια δύναμη, αυτό νομίζω έλεγε κι ο Πάρις παραπάνω. Αν δεν είναι στόχος, μπορεί να είναι έμπνευση, κίνητρο, δρόμος.

      Διαγραφή
  5. Ειμαι και εγώ σύμφωνη με όσα έχουν προαναφερθεί, αυτό που σκέφτομαι ειναι οτι ίσως ο Αμπελ δεν ξέρω αν ειναι απλά ρεαλιστής μπορεί απλά να έχει απογοητευτει και να έχει χάσει την πίστη του στην αγάπη και στους ανθρώπους γενικότερα..Θεωρώ οτι αν πιστεψουμε στην αγάπη θα νιώσουμε και εμείς πιο γεμάτοι..Όπως είπε και η Βασιλική λίγη προσπάθεια απο μέρους μας δηλαδή να μην είμαστε προκατειλημμένοι...Και να μην φοβόμαστε να πλησιάσουμε τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. ( Συμφωνούμε όλοι, πάει η συζήτηση!..)

      Κοίτα, Μαρία, ο Άμπελ στο βιβλίο ήταν ένας τύπος που δεν ήθελε να κάνει δεσμούς με τίποτα και με κανέναν, ώστε να αποφεύγει τον πόνο που θα έφερνε ο χωρισμός, το τέλος. Δεν είναι και ο μοναδικός τέτοιος τύπος στη λογοτεχνία. Δεν είναι πολύς καιρός που έναν τέτοιο τύπο έχτιζε και ο Γιάλομ στη θεραπεία του Σοπενάουερ, ο οποίος μάλιστα παρουσίαζε τεράστιο ενδιαφέρον.
      Θα έχεις ακούσει, φαντάζομαι κάποιον να λέει "εγώ δε θέλω ζωάκια, γιατί δένομαι μαζί τους και μετά δεν μπορώ..κλπκλπ". Είναι μια αμυντική στάση που πιθανώς στερεί ...ζωή από τον κάτοχό της, αλλά κάποιοι μπορεί να τη βλέπουν απαραίτητη για το ταξίδι της ζωής τους.

      Από την άλλη, θα θυμάσαι το απόσπασμα στο Ζορμπά, όπου, μετά το θάνατο της μαντάμ Ορτάνς οι δύο άντρες θέλουν να μείνουν ξύπνιοι για να μη χάσουν "το φαρμάκι ετούτης της μέρας".. Η άλλη πλευρά..Διαλέξτε, παρακαλώ.

      ( και στην ταινία σήμερα κι εμείς, ε, κλάψαμε, κλάψαμε, αλλά η ταινία μας άρεσε, ε;! :-) )

      Καλό βράδυ:-)

      Διαγραφή
    2. Ειναι μια άμυνα και αυτή, εννοώ να μη θες ή να προσπαθείς να μη δένεσαι με ανθρώπους γιατί φοβάσαι πως όταν έρθει η ώρα του αποχωρισμού (διαφόρων ειδών χωρισμόυ) θα πονέσεις που τους αποχωρίζεσαι και δεν θα ξέρεις πως να το διαχειριστείς όλο αυτό..Αλλά και πάλι το να δίνεις αγάπη και να πέρνεις ειναι πολύ όμορφο, συνεπώς ακόμα και αν αποχωριστείς απο τον άλλον θα σου έχουν μείνει οι αναμνήσεις, η ζωή χωρίς αγαπή δεν έχει νόημα..Και αυτό με το Ζορμπά μια άποψη ειναι ενας τρόπος ζωής..
      (Η αναφορά σας στην ταινία ηταν πολύ εύστοχη.. !!! :) ) Καλό βραδυ :)

      Διαγραφή
    3. Α, Μαρία, μ'αυτό που γράφεις μου θύμισες τη σκηνή από το Μικρό πρίγκιπα. Σίγουρα θα τη θυμάσαι. Τότε που, μετά από πολλούς κόπους, ο πρίγκιπας εξημέρωσε την αλεπού και ήρθε η ώρα να αποχωριστούν. Θυμάσαι το διάλογο;
      " Έτσι ο μικρός πρίγκιπας εξημέρωσε την αλεπού. Κι όταν πλησίασε η ώρα του αποχωρισμού:

      -Αχ, είπε η αλεπού… Θα κλάψω.
      -Εσύ φταις, είπε ο μικρός πρίγκιπας, εγώ δεν ήθελα το κακό σου, εσύ θέλησες να σε εξημερώσω…
      -Σωστά, είπε η αλεπού.
      -Όμως θα κλάψεις, είπε ο μικρός πρίγκιπας.
      -Σωστά, είπε η αλεπού.
      -Τι κέρδισες λοιπόν;
      -Κέρδισα, είπε η αλεπού, το χρώμα του σταριού."

      Να το νόημα της ζωής, όταν δίνεις και παίρνεις αγάπη. Το χρώμα του σταριού...
      [Είναι το χρώμα που είχαν τα μαλλιά του μικρού πρίγκιπα. Έτσι τώρα,κάθε φορά που η αλεπού θα βλέπει το χρώμα αυτό, θα θυμάται τις όμορφες μέρες της..]

      Διαγραφή

γράψτε μας κάτι